שלום־עליכם אויף רוסיש

טעוועלעך ברוינע, און זײַטן — אַ ביסל פֿאַרגעלטע...
זעקס דיקע בענדער. אויף יעדן — מיט רוסישע אותיות
ווערטער, וואָס פֿלעגן שוין דאַן אַזוי ליב פֿאַר מיר אויסזען און קלינגען:
״שלום־עליכם״...
כ׳פֿלעג אַלס דערוואַקסלינג זיך אײַנטונקען אין יענע זײַטן —
און זייער ריח פֿאַר מיר איז געווען, ווי דער דופֿט פֿון דעם שטעטל,
ווי דער גערוך פֿונעם ייִדישן לעבן דעם אַלטן...
פֿלעגן ביז גאָר מיך פֿאַרכאַפּן די אַלע געשטאַלטן:
סטעמפּעניו, רחלע, יאָסעלע, אסתּר —
שיינע מוזיק, אָבער אומגליק אין ליבע...
דער אומדערמידלעכער לופֿטמענטש מיט זײַן שיינע־שיינדל
און מיט זײַן אייביקן ״עיקר שכחתּי״,
טבֿיה דער מילכיקער — ״ווי אַ גראָבשטאַמיקער דעמב״, גאָלדע סערדצע,
זייערע טעכטער ״געראָטענע, קלוגע און שיינע״
מיט אַלע מענער, וואָס זיי האָבן זיך אויסגעקליבן...
און כ׳פֿלעג זיך אויסלערנען ייִדישע ווערטער דאָרט אין די הערות:
״פֿרײַנד״, ״גאָלע נאַר״, ״בעל־הביתל״, ״דאָס פּוילישע ייִנגל״,
״וועקער״, ״לך־לך״, ״דאָס יודישע פֿאָלק״, ״קול־מבֿשֹר״ —
ייִדישע ווערטער, מיט רוסישע אותיות געדרוקטע...
כ׳האָב זיך פֿון דאָרטן דערוווּסט אַ סך נעמען פֿון ייִדן באַרימטע:
מענדעלע, דובנאָוו, סטראַשונסקי, יוחנן הסנדלר,
גאָלדפֿאַדען, ביאַליק, רמבם, חיים־זעליק סלאָנימסקי...
זעקס ברוינע בענדער, פֿון וועלכע אַ מאָל כ׳האָב גענאָסן
מײַן ערשטן טעם פֿון אַ שטיק ייִדיש לעבן.
זײַנען זיי מײַן ערשטער פֿענצטער געוואָרן
אין דער אומענדלעכער צויבערוועלט פֿון אונדזער אומה־ירושה,
וואָס מײַן גאַנץ לעבן וועט זײַן ניט גענוג צו באַנעמען...
עפֿן איך אויף זיי אַצינד און דערשמעק יענעם ריח דעם אַלטן,
לייען אַ ביסל — און דוכט זיך מיר, אַז כאָטש מיט רוסישע ווערטער,
איז עס אויף עפּעס אַ ייִדישער שפּראַך אָנגעשריבן.
עפֿנט זיך אויף אַ שטיק ייִדישע וועלט אויף דאָס נײַ פֿאַר די אויגן
און פֿאַרן האַרצן... געליבטער און לײַבלעכער שלום־עליכם...

די סימפֿעראָפּאָלסקי צווישנגאַס, 8

אַ רויטער מויער פֿינפֿגאָרנדיקער. אין צוויי רייען דערנעבן
שטייען אַזעלכע נאָך נײַן. פֿאַר כרושטשאָוון מ׳האָט זיי אויסגעבויט.
האָב איך געלעבט דאָרט די ערשטע כּמעט פֿערצן יאָר פֿון מײַן לעבן —
און דווקא דאָרט האָב געוואָלט איך זאָל טרעפֿן מײַן טויט.
וווּ איך זאָל ניט געווען זײַן — פֿון דער שול, פֿון די ערשטע קאָנצערטן
אָדער פֿון געסט פֿלעג איך דעמאָלט זיך אומקערן תּמיד אַהין.
און די דערמאָנונגען וועגן דעם אָרט מיך דערוואַרעמען, צערטלען,
און כ׳ווייס, אַזוי וועט זײַן שטענדיק, כּל־זמן אויף דער וועלט דאָ איך בין.
לײַבלעכער הויף — וואָסער אָרט אויף דער וועלט קאָן זײַן טײַערער, ליבער
(חוץ, אפֿשר, ירושלים — נאָר ס׳איז עפּעס אַנדערש, אַוודאי)?
קוים וואָס כ׳דערמאָן זיך אין אים — און ווי עפּעס אַ זיסלעכער פֿיבער
קומט אין מײַן האַרצן און ברענגט פֿון געפֿילן אַ גאַנצע קאַסקאַדע.
יאָ, פֿאַר אַ פֿרעמדן זעט אויס דאָרט גאַנץ אומהיימלעך, מיאוס אַפֿילו,
אָבער פֿאַר מיר איז יענץ אָרט פֿול מיט היימישער שיינקייט און פּראַכט.
און איך האָב מורא דערזען, אַז מע וועט אים צעשטערן, חלילה,
דעם רויטן מויער, וווּ כ׳האָב מײַנע קינדערשע יאָרן פֿאַרבראַכט...
ניין, גאָר ניט אַלץ, וואָס איך האָב דאָרט פֿאַרזוכט, איז צום נעמען אין מויל,
אין יענעם הויף פֿון מײַן קינדהייט מיט הוידעס און ביימער אַ סך.
האָב איך דאָרט איבערגעליטן פֿיל מאָל אַזאַ שֹינאת־ישֹראל,
אַז איך וועל עס מײַן גאַנץ לעבן געדענקען און זײַן אויף דער וואַך.
אין מײַן נשמה, כּל־זמן איך וועל אָטעמען, וועט זיך אַלץ ציִען
יענע דערמאָנונג, ווי פֿריילעכע ייִנגעלעך פֿון אונדזער געסקע
האָבן געפֿונען אַן אײַזערנעם שטעקל און לוסטיק געשריִען
האָבן צו מיר: ״מירן מאַכן פֿון דיר אַ שאַשליק פּאָ־יעוורייסקי!״*
און דאָך... נאָר ליבשאַפֿט בײַ מיר צו מײַן לײַבלעכן הויף איז געבליבן.
אַז איך דערמאָן זיך אין אים, ווערט מײַן האַרץ פֿול מיט בענקשאַפֿט און ליכט.
און ווען צום לעצטן מאָל בין איך געווען אינעם הויף מײַנעם ליבן,
אין זיך ״מײַן שטעטעלע בעלץ״ דאָרט מיט פֿלאַטער געזונגען האָב איך.
קומט ער אָ מאָל אין חלומות צו מיר, בעת איך שלאָף אָדער דרעמל...
און אויף דער וואָר טרוים איך אָפֿט, אַז כ׳בין אַלט, קום אַהין און דערזע
מײַן רויטן מויער, די הוידעס, די ביימער, דעם ליכטיקן הימל —
און כ׳גיי בשלום אַוועק פֿונעם עולם־הזה.

*פּאָ־יעוורייסקי — מיט אַ ייִדישן טעם

מײַן באָבע־לשון

אויסער מאָסקווע איז עס זייער גרין,
קלאָר ז׳דער הימל, און די לופֿט איז פֿריש.
אויף דער דאַטשע איז ווי בײַ שוקשין (1),
אָבער פֿאָרט שלום־עליכמיש.
יאָ, עס האָט זיך מיר געפֿילט אַזוי
דאָרט אין יעדער אַלטער, גוטער צײַט,
ווען אין קילן סעדל פֿרישער טוי
יעדן אין דער פֿרי האָט ווי באַנײַט
אונדזער קליינעם שיינעם גאָרטן־ייִשובֿ,
פֿול מיט לעבן כ׳בין געווען פֿאַרכּישופֿט.
יאָרן פֿריִער מיט הצלחה האָבן
דאָרט אַליין דער זיידע מיט דער באָבען
אויפֿגעבויט פֿאַר זיך פֿון האָלץ אַ הויז,
מיט צוויי קליינע צימערן נאָר בלויז.
גיך נאָך דעם, גלײַך אונטער דאַך דעם פֿעסטן,
לעבן שילדל מיטן זיידנס נאָמען,
זײַנען שוואַלבן שוואַרצינקע געקומען,
זיך באַזעצט אין אויסגעקלעפּטע נעסטן.
און גאַנץ פּראָסט, טאָג־טעגלעך, ניט מגידיש
האָט געקלונגען אויף דער דאַטשע ייִדיש.
דווקא דאָרטן כ׳האָב געהערט אַ סך,
ווי די באָבע־זיידע פֿלעגן ריידן
זייער היימישע און ליבע שפּראַך.
אָט אַזאַ מין קליינינקער גן־עדן.
מײַנע זיידע אַהרן, באָבע רחל,
מײַנע ליבע, זכרונם־לבֿרכה,
מײַנע טײַערע, מײַן גליק און וויי –
אָך, ווי ס׳ווילט זיך האָפֿן מיר און גלייבן,
אַז אַצינד זיי זעען דאָרט, פֿון אויבן,
ווי איך שרײַב אויף ייִדיש וועגן זיי!
איך דערמאָן זיך… ס׳טוט אין האַרץ אַ ריר…
באָבע רחל בעט: ״פֿאַרמאַך די טיר!״
אָדער, אומצופֿרידענע אַ ביסל,
זאָגט: ״אַ נײַע מעשֹה״, – מיט אַ זיפֿצל.
און: ״עמידעם קריכט ער!״ – אויפֿן זיידן
ברוגז זײַענדיק… למען־השם,
זײַט אויף מיר ניט ברוגז אין גן־עדן,
וואָס אַצינד דערצייל איך וועגן דעם!
יעדעס ייִדיש וואָרט, דערהערט פֿון אײַך,
איז אויף אייביק אין מײַן האַרץ געבליבן,
און מיט דעם כ׳בין מזלדיק און רײַך,
און ווי אײַך, זיי אַלע טו איך ליבן,
און סײַ ליכט, סײַ גוטסקייט טו איך גאַרן,
און איך פֿיל אי ברען, אי טיפֿע רו…
כאָטש געווען אַ ליטוואַק, זיידע אַהרן,
פֿלעגט אָפֿט ער זאָגן: ״זאָגט ער״ מיט אַ ״וּ״.
כ׳האָב געפֿרעגט: ״אַ טשטאָ טאַקאָיע ׳זוקטער׳?״(2)
האָט ער שטיל געענטפֿערט: ״גאָוואָריט״…
און דער פּלויט ז׳געשטאַנען ניט־גערוקטער,
און געצוויטשעט פֿויגל האָט אַ ליד,
און סע האָט געקלונגען אַזוי איידל,
זײַן נאַיִווער, פּראָסטער, ריינער רוף…
אויף קריטיק דער באָבעס פֿלעגט דער זיידע
אָפֿט מאָל מאַכן מיט דער האַנט: ״הער אויף!״
כ׳האָבֿ געפֿרעגט, וואָס מיינט ״ערוף״, אַוודאי.
״פּרעקראַטי״ – דערקלערט מ׳האָט מיר… נאָר זײַנען
גיך אַוועק די יאָרן, ווי אַ טשאַטע
פֿייגל האַרבסט־צײַט – אויך די קינדהייט מײַנע.
זײַנען באָבע־זיידע שוין געשטאָרבן…
שפּעטער האָבן מיר פֿאַרקויפֿט די דאַטשע,
נאָר דאָס ביסל ייִדיש איז געבליבן
אין זכּרון מײַנעם און נשמה.
איז פֿאַר וואָס זשע קלינגט עס אָן אַ שיעור,
באָבע רחלס קול: ״פֿאַרמאַך די טיר״?
און עס קלינגט און רופֿט פֿון אומעטום,
און סע שפּראָצט פֿון דר׳ערד אַ יונגע בלום,
אײַנגעשפּאַרט דורך צײַט זי טוט זיך רײַסן –
און סע הייבט זיך אָן אַ נײַע מעשֹה…

1. וואַסילי שוקשין (1929־1974) – רוסישער שרײַבער, רעזשיסיאָר, אַקטיאָר
2. ״אַ טשטאָ טאַקאָיע ׳זוקטער׳?״ (רוס.) – וואָס מיינט ׳זאָגט ער׳?