ייִדיש לעבט און וועט ווײַטער לעבן
פֿון "ביראָבידזשאַנער שטערן"
דער צווייטער ייִדיש־פֿעסיטיוואַל איז אויף אַ גרויס־מאַסשטאַביקן אופֿן פֿאָרגעקומען אין דער ייִדישער אויטאָנאָמער געגנט.
אינעם פֿאַרגאַנגענעם יאָר איז אַזאַ אונטערנעמונג דורכגעגאַנגען צום ערשטן מאָל, און בלויז אין ביראָבידזשאַן. דעמאָלט האָבן זיך אין איר באַטייליקט נאָר אָרטיקע אַרטיסטן און ספּעציאַלסיטן. הײַיאָר האָט מען פֿאַרברייטערט די געאָגראַפֿיע – אַ גאַנצע ציקל פֿון פֿאַרשיידנאַרטיקע בילדונג־ און קולטור־פּראָגראַמען זענען דורכגעפֿירט געוואָרן אי אין דער געגנט־הויפּטשטאָט, אי אין די אַרומיקע ראַיאָנען. די געסט פֿונעם פֿעסטיוואַל זענען געווען: דער דיכטער, שרײַבער, איבערזעצער, ייִדישיסט יואל מאַטוועיעוו פֿון סאַנקט־פּעטערבורג, אַ מחבר פֿון "ביראָבידזשאַנער שטערן", און די פּאָפּולערע רוסלענדישע זינגערין אַלאַ ריד – אַ סאָליסטקע פֿונעם טעאַטער "גראַדסקי האָל", די לערערין און דערציִערין פֿונעם יוגנטלעכן גראַנט־פּראָיעקט "הבֿה נגילה מיט אַ שטערן", וואָס איז טעטיק אין דער געגנט.
במשך פֿון עטלעכע טעג האָבן די באַטייליקטע אויסגעהערט דיכטונג און זינגערײַ אויף ייִדיש, די יוגנט האָט זיך באַקענט מיט דער שפּראַך פֿון די ערשטע געגנט־בויער, מיט די שרײַבער און פּאָעטן, וואָס האָבן דאָרט געלעבט און געשאַפֿן, מיט די, וואָס ווערן הײַנט געטרײַ דעם ייִדיש־לשון. בסך־הכּל, זענען דורכגעגאַנגען בערך 70 אונטערנעמונגען: שעפֿערישע באַגעגענישן, מײַסטער־קלאַסן, שמועסן, עפֿנטלעכע לימודים און לעקציעס.
במשך פֿון די פֿעסטיוואַל־טעג זענען דורכגעפֿירט געוואָרן אויסשטעלונגען פֿון די קינסטלער וולאַדיסלאַוו צאַפּ און ראָזאַ סטראָקאָוואַ, פֿון אַלטע ספֿרי־קודש, וואָס געפֿינען זיך אינעם פֿאָנד פֿונעם געגנטלעכן מוזיי פֿאַר קאַנטקענטעניש, פֿון ביכער אויף ייִדיש – סײַ הײַנטיקע, סײַ זעלטענע פֿון דער געגנטלעכער וויסנשאַפֿטלעכער ביבליאָטעק אויפֿן נאָמען פֿון שלום־עליכם.
בײַם עפֿענען דעם פֿיסטיוואַל האָט די באַטייליקטע באַגריסט די פֿאַרשטעל־פֿאָרזיצערין פֿון דער געגנט־רעגירונג, מאַריִאַ קאָסטיוק. זי האָט באַמערקט, אַז דער ייִדיש־פֿעסטיוואַל איז אַ וויכטיקער מײַלשטיין־צייכן ניט נאָר פֿאַר ביראָבידזשאַן, נאָר פֿאַרן גאַנצן לאַנד און פֿאַר דער גאָרער וועלט.
דער אָרטיקער רבֿ, אפֿרים קאָלפּאַק, האָט אונטערגעשטראָכן די גרויסע ראָלע, וואָס ייִדיש שפּילט אין דער וועלט־קולטור, אַז די מיסיע פֿון דער ייִדישער אויטאָנאָמער געגנט באַשטייט אינעם אָפּהיטן און אַנטוויקלען די דאָזיקע שפּראַך. ער האָט באַהויפּטן, אַז דער פֿעסטיוואַל איז אַ גוטער סימן פֿון דער מאַסשטאַביקער טעטיקייט אינעם דאָזיקן געביט.
די באַטייליקטע האָבן זיך אויך געטראָפֿן מיט יעלענאַ סאַראַשעווסקאַיאַ, די הויפּט־רעדאַקטאָרין פֿון "ביראָבידזשאַנער שטערן"; מיט טאַטיאַנאַ קאַדינסקאַיאַ, וואָס פֿירט די טעלעוויזיע־פּראָגראַם "ייִדישקייט" אויפֿן מלוכישן קאַנאַל "ביראַ"; מיט וואַלערי גורעוויטש, וואָס פֿירט אָן מיטן וויסנשאַפֿטלעכן צענטער פֿון דער היסטאָרישער און קולטורעלער ירושה אינעם געגנט און מיט דער געזעלשאַפֿטלעכער אָרגאַניזאַציע "ירושה פֿון ייִ.א.ג."; מיט דער שרײַבערין און טעלעוויזיע־פֿירערין זשאַנאַ פּאַנאָוואַ.
בעת זײַנע לעקציעס אין דער ביראָבידזשאַנער שיל "בית מנחם" און דער געגנטלעכער וויסנשאַפֿטלעכער ביבליאָטעק, האָט יואל מאַטוועיעוו דערציילט וועגן דער גאָר אינטערעסאַנטער און רײַכער געשיכטע פֿון דער ייִדישער שפּראַך, וועגן איר פֿאַרבינדונג מיט אַנדערע קולטורן. דער שרײַבער האָט באַטאָנט, אַז ייִדיש לעבט און וועט ווײַטער לעבן. למשל, אַז עטלעכע מחברים שרײַבן הײַנט פֿאַקטאַזיע־מעשׂיות אויף ייִדיש, איז אַ גוטער בײַשפּיל פֿון דער ווײַטערדיקער שפּראַך־אַנטוויקלונג.
דער פֿעסטיוואַל האָט זיך געשלאָסן מיט אַ גרויסן גאַלאַ־קאָנצערט. מע האָט באַשלאָסן, אַז אַזעלכע אונטערנעמונגען וועלן ווערן אין דער געגנט אַן אָנגייענדיקע טראַדיציע. הרבֿ קאָלפּאַק האָט דערקלערט, אַז אַזאַ דירעקטע באַגעגעניש מיט דער לעבעדיקער ייִדיש־קולטור איז זייער אַ וויכטיקער עטאַפּ אינעם ווידערגעבורט פֿונעם ייִדישן לעבן – אין דער געגנט און אין אַלגעמיין.