איבערזעצונגען פֿון ייִדיש: 2022

דער צוויי־שפּראַכיקער ענגליש־ייִדישער אינטערנעץ־זשורנאַל פֿאַר ייִדיש־שטודיעס "אין געוועב" פֿירט במשך פֿון אַ ריי יאָרן דורכפֿירן אַ יערלעכן באַריכט פֿון איבערזעצונגען פֿון ייִדיש אין אַנדערע שפּראַכן. דאָ ניט לאַנג צוריק איז דאָרט פֿאַרעפֿנטלעכט געוואָרן אַן אָרדנטלעכע איבערזעצונגען־רשימה פֿאַרן יאָר 2022, צונויפֿגעשטעלט דורך דליה וואָלפֿסאָן. זי אַנטהאַלט ביבליאָגראַפֿישע אָנגאַבן פֿון 53 ביכער, איבערגעזעצט פֿון ייִדיש אין פֿאַרלויף פֿונעם פֿאָריקן יאָר. בתוכם זײַנען 18 ביכער אויף ענגליש, 8 ביכער אויף פּויליש, צו 5 ביכער – אויף העברעיִש און אויף ליטוויש, צו 4 ביכער – אויף פֿראַנצויזיש און אויף רוסיש, צו 2 ביכער – אויף דײַטש, אויף כינעזיש און שפּאַניש, צו 1 בוך – אין איבערזעצונג אויף גריכיש, ווײַסרוסיש און טשעכיש.

אַחוץ גאַנצע ביכער, זײַנען במשך פֿונעם יאָר 2022 דערשינען צענדליקער איבערזעצונגען פֿון ייִדיש אויף פֿאַרשיידענע שפּראַכן אין פּעריאָדישע אויסגאַבעס און אַנטאָלאָגיעס. אַזעלכע איבערזעצונגען האָבן זיך באַוויזן פֿאַראַיאָרן, אויסער די אויבן־דערמאָנטע שפּראַכן, אויך אויף האָלענדיש און אויף אוקראַיִניש. אין דער ליסטע זענען אַרײַן איבערזעצונגען פֿון ייִדיש, פֿאַרעפֿנטלעכטע סײַ אויף פּאַפּיר, סײַ אין אַ דיגיטאַלער פֿאָרם.

ס'רובֿ מחברים פֿון די איבערגעזעצטע ייִדישע ווערק זײַנען שריפֿשטעלער פֿון די פֿריִערדיקע דורות: מענדעלע מוכר־ספֿרים, יצחק־לייבוש פּרץ, שלום־עליכם, חיים גראַדע, אַנע מאַרגאָלין, יצחק באַשעוויס־זינגער, יעקבֿ גלאַטשטיין, אבֿרהם סוצקעווער, מלך ראַוויטש, אָשר שוואַרצמאַן, יוסף אָפּאַטאָשו, ישׂראל עמיאָט, ציליע דראַפּקין, שירה גאָרשמאַן, אבֿרהם קאַרפּינאָוויטש, בינעם העלער, משה־לייב האַלפּערן, איציק מאַנגער, שמערקע קאָטשערגינסקי, קאַדיע מאָלאָדאָווסקי, אַלטער קאַציזנע, דבֿורה פֿאָגעל, לייב קוויטקאָ, אסתּר קרייטמאַן, ישׂראל ראַבאָן, דוד בערגעלסאָן, פּרץ הירשביין, פּרץ מאַרקיש, מאַני לייב, אבֿרהם רייזען, ישׂראל־יהושע זינגער, משה קולבאַק, יצחק קאַצענעלסאָן, יוסף קערלער א״אַ.

ס'איז דערבײַ אָנגענעם צו באַצייכענען, אַז אין דער נײַער איבערזעצוגען־רשימה פֿון "אין געוועב" זײַנען פֿאַראַן אויך ווערק פֿון הײַנטצײַטיקע ייִדישע שריפֿטשטעלער: רבֿקה באַסמאַן בן־חיים, באָריס סאַנדלער, וועלוול טשערנין, משה לעמסטער, בער קאָטלערמאַן, הירשע־דוד קאַץ, קטלא־קניא, שלום בערגער, ברוריה וויגאַנד, יעווגעני קיסין, שירי שאַפּיראַ, עמיל קאַלין און אלי שאַרפֿשטיין.

צו דעם דאַרף מען צוגעבן, אַז אַ ריי איבערזעצער פֿון דער ייִדישער ליטעראַטור, וועלכע ווערן דערמאָנט אין דער נײַער רשימה פֿון "אין געוועב", שאַפן אויך זייערע אייגענע אָריגינעלע ווערק אויף ייִדיש. דאָס זײַנען ירמיהו־אהרן טאַוב, וואָס זעצט איבער אויף ענגליש, מאַרעק טושעוויצקי – אויף פּויליש, ישׂראל נעקראַסאָוו און יואל מאַטוועיעוו – אויף רוסיש, און דוד־עומר כּהן, וואָס זעצט איבער פֿון ייִדיש אויף האָלענדיש.

"דער בלוטיקער שפּאַס" אָנלײַן

דער אַמעריקאַנער ייִדישיסט רפֿאל פֿינקל האָט פּובליקירט אין דער אינטערנעץ דעם אָריגינעלן טעקסט פֿון שלום־עליכמס ראָמאַן "דער בלוטיקער שפּאַס", אָנגעקלאַפּט לויט דער הײַנטצײַטיקער ליטעראַרישער ייִוואָ־אָרטאָגראַפֿיע, באַגלייט מיט דערקלערונגען פֿון רוסישע, ענגלישע און לאַטײַנישע ווערטער, וואָס טרעפֿן זיך אינעם דאָזיקן ווערק.

פֿינקל, אַ פּראָפֿעסאָר פֿון קאָמפּיוטערײַ בײַם קענטאָקי־אוניווערסיטעט, איז באַקאַנט ווי אַ קאָמפּיוטעריזאַציע־פּיאָניר פֿון ייִדישער ליטעראַטור, דער מחבר פֿון דער ערשטער אויטאָמאַטישער קאָרעקטור־פּראָגראַם פֿאַר ייִדיש און דער שאַפֿער פֿון אַ גרויסן אינטערנעץ־רעסורס וועגן דער דאָזיקער שפּראַך. פֿון 1997 ביז 2006 האָט ער בשותּפֿות מיטן דיכטער שלום בערגער אָנגעפֿירט מיטן אינטערנעץ־זשורנאַל "דער באַוועבטער ייִד".

ייִדיש אין ווינטער־שול פֿון איבערזעצונג

דעם 26סטן יאַנואַר, אין דער פּראָגראַם פֿון דער ווינטער־שול פֿאַר איבערזעצונג בײַם פּעטערבורגער מלוכישן אוניווערסיטעט, איז פֿאָרגעקומען אַ סעריע ווידעאָ־־לעקציעס וועגן ייִדיש, וווּ עס זיי אויפֿגעטראָטן דרײַ באַקאַנטע איבערזעצער: אַלעקסאַנדראַ גלעבאָווסקאַיאַ, יואל מאַטוועיעוו און ליובאָוו לאַווראָוואַ.

גלעבאָווסקאַיאַ האָט דערקלערט אַ ריי ספּעציפֿישע שוועריקייטן בײַם איבערזעצן ליטעראַרישע טעקסטן פֿון ייִדיש אויף רוסיש. מאַטוועיעוו האָט דערציילט וועגן דער געשיכטע און מעטאָדיק פֿונעם אויסאַרבעטן נײַע וויסנשאַפֿטלעכע און טעכנישע טערמינען אויף ייִדיש. לאַווראָוואַ האָט באַרירט פֿאַרשיידענע אַספּעקטן פֿונעם איבערזעצן היסטאָרישע מאַטעריאַלן וועגן דעם חורבן אויף ענגליש.

די אַנדערע סעקציעס פֿון דער דרײַ־טאָגיקער קאָנפֿערענץ זענען געווען געווידמעט אַ גאַנצער ריי אַנדערע לשונות, אַרײַנגערעכנט העברעיִש. די ווינטער־שול פֿון איבערזעצונג בײַם פּעטערבורגער מלוכישן אוניווערסיטעט איז געגרינדעט געוואָרן אין 2020, ווען עס האָט זיך אָנגעהויבן די פּאַנדעמיע, און גייט שוין דורך צום פֿערטן מאָל אויף דער אינטערנעץ.

אַבֿרהם גאָלדפֿאַדענס "בר־כּוכבֿא" אויף העברעיִש

דעם 25טן יאַנואַר איז אין אינעם תּל־אָבֿיבֿער טעאַטער "מאַלענקי" פֿאָרגעקומען די פּרעמיערע פֿון אבֿרהם גאָלדפֿאַדענס מוזיקאַלער פּיעסע "בר־כּוכבא" אין העברעיִשער איבערזעצונג. צום ערשטן מאָל איז "בר־כּוכבֿא" מיט אַ גרויסן דערפֿאָלג אויפֿגעפֿירט געוואָרן דורכן "פֿאָטער" פֿונעם פּראָפֿעסיאָנעלן ייִדישן טעאַטער, אבֿרהם גאָלדפֿאַדען, אין 1883 אין אָדעס (פֿאַרשטייט זיך, ווי באַקאַנט, אויף ייִדיש).

אַזוי אַרום איז די איצטיקע העברעיִשע פּרעמיערע געוואָרן איינצײַטיק אַ מין פֿײַערונג פֿונעם 140טן יוביליי זינט דאָס דאָזיקע ביז גאָר וויכטיקע מײַסטער־ווערק פֿון דער ייִדישער טעאַטראַלישער קונסט איז דערשינען אויף דער בינע.

די געגראַמטע העברעיִשע איבערזעצונג פֿון דער פּיעסע האָט געמאַכט וויקי שיפֿריס. די רעזשיסערין פֿון דער נײַער אויפֿפֿירונג איז די אַקטריסע אסתּי ניסים, וואָס שפּילט איבערהויפּט אויף ייִדיש.

תּנחום קאַפּלאַנס אויסשטעלונג אין ירושלים

דעם 19טן יאַנואַר האָט זיך אינעם ירושלימער קולטור־צענטער "בית אַבֿי חי" געעפֿנט די רעטראָספּעקטיווע אויסשטעלונג פֿונעם גרויסן סאָוועטישן ייִדישן קינסטלער אַנאַטאָלי (תּנחום) קאַפּלאַן, וואָס הייסט "אַ פֿאַרכּישופֿטער קינסטלער", וווּ עס ווערן פֿאָרגעשטעלט מער ווי אַ הונדערט ווערק, געשאַפֿן מיט פֿאַרשיידענע מעטאָדן: גראַוויורן, קעראַמיק, גואַש־ און אייל־בילדער, ווי אויך ביכער מיט זײַנע אילוסטראַציעס.

ניט צופֿעליק איז דער נאָמען פֿון דער אונטערנעמונג מרמז אויף שלום־עליכמס באַרימטער דערציילונג “דער פֿאַרכּישופֿטער שנײַדער”. צווישן אַנדערן, איז תּנחום קאַפּלאַן – געבוירן אין 1902 אינעם ווײַסרוסישן שטעטל ראָגאַטשאָוו – געווען אַן אילוסטראַטאָר פֿון דער דאָזיקער דערציילונג און אַ ריי אַנדערע שלום־עליכמס שאַפֿונגען. ס׳איז כּדאַי באַזונדערס צו דערמאָנען זײַנע ליטאָגראַפֿישע סעריעס “טבֿיה דער מילכיקער” און “סטעמפּעניו” לויט די מאָטיוון פֿונעם קלאַסיקערס ווערק. ס׳רובֿ זײַנע יאָרן האָט קאַפּלאַן אָפּגעלעבט אין לענינגראַד; דאָרט איז ער ניפֿטר און באַערדיקט געוואָרן אין 1980. זײַן מצבֿה איז באַצירט מיט אַן אויפֿשריפֿט אויף ייִדיש.